Отбасылық құндылықтар және Оларды цифрлық ортада өзгертудің мәселелері: ұрпақаралық аспект және отбасының әл-ауқаты

Аңдатпа

  Қазіргі отбасы – әлеуметтенудің басты институты ретінде – қоғам өмірінің цифрлануы мен виртуалдануы жағдайында терең өзгерістерге ұшырап жатыр. Виртуалды орта коммуникация тәсілдерін өзгертеді және отбасылық құндылықтарды ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу механизмдеріне әсер етеді, бұл отбасы әл-ауқатының деңгейіне тікелей ықпал етеді. Бұл мақалада виртуалдану контекстінде дәстүрлі және өзгеріске ұшыраған отбасылық құндылықтардың ұрпақтар арасындағы беріліс процесіндегі рөлін зерттеу және олардың қазіргі заманғы отбасы әл-ауқатына әсерін анықтау мақсатында жүргізілген зерттеу ұсынылған. Зерттеудің негізгі бағыттары: ұғымдық аппаратты талдау, әр түрлі ұрпақтардағы құндылықтар құрылымын анықтау, цифрлық ортада құндылықтарды трансмиссиялау механизмдерін зерттеу, әл-ауқат деңгейін бағалау және көрсетілген факторлар арасындағы өзара байланыстарды анықтау. Зерттеудің ғылыми маңызы – отбасылық құндылықтардың трансформациясы мен оларды цифрлық дәуірде жеткізу механизмдері туралы тұжырымдамалық түсініктерді дамыту, виртуалдануды ескере отырып, К. Рифф моделі негізінде отбасылық әл-ауқат моделін нақтылау. Зерттеу жүйелік, мәдени-тарихи көзқарастар мен ұрпақтар теориясына негізделген. Теориялық талдау, авторлық сауалнамалар мен әдістемелер қолданылды; іріктеме 300 адамнан тұрды (жас буын – 18-24 жас, орта буын – 35-44 жас, аға буын – 60+ жас). Жас және аға буын арасында құндылықтарда елеулі айырмашылықтар анықталды, ал орта буын тепе-теңдікті көрсетеді; виртуалданудың байланыс орнатуды жеңілдететін, сонымен қатар құндылықтық алшақтықты тудыратын және жеке қарым-қатынас сапасын төмендететін екіжақты әсері бар; жастар арасында жоғары виртуалдану – төмен автономия/өзін-өзі қабылдаумен, бірақ жоғары жеке өсуімен өзара байланысты; құндылықтарды жеткізу механизмдерінің өзгеруі анықталды. Бұл жұмыс дәстүрлі және жаңа құндылықтардың күрделі диалектикасын, виртуалданудың ұрпақаралық берілістегі делдал ретіндегі рөлін және оның отбасылық әл-ауқаттың түрлі аспектілеріне қазіргі заман жағдайында кешенді әсерін түсінуге үлес қосады. Зерттеу нәтижелері әртүрлі буындағы отбасыларға цифрлық ортаға бейімделуде психологиялық-педагогикалық қолдау бағдарламаларын әзірлеуге, сондай-ақ цифрлық дәуірдің анықталған үрдістері мен қиындықтарын ескере отырып, мемлекеттік және әлеуметтік отбасылық саясатты жетілдіруге қолданылуы мүмкін.